Veel middelbare scholieren zullen ook na de komende zomerperiode hun studie vervolgen op het hoger onderwijs. Hoewel de meeste studenten al hebben gepland waar ze zullen studeren, welke mogelijkheden er zijn naast hun studie, en al een idee hebben hoe het “studentenleven” eruit zal zien, is dat niet voor iedereen het geval. In deze blogpost staat de “eerstegeneratiestudent” centraal, ofwel studenten waarvan beide ouders geen opleiding hebben gevolgd op het hoger onderwijs.
Studiesucces, sense of belonging en imposter syndrome
Eerste generatie studenten lopen vaak tegen een achterstand aan in vergelijking met hun medestudenten die meer zijn voorbereid vanwege het verschil in thuisomgeving. Eerste generatie studenten hebben eenmaal op de universiteit geen aantoonbare studieachterstanden als er alleen naar studieresultaten wordt gekeken (van de Noort, 2020; Spraakmakers, 2018) maar ze kampen vaak met andere problemen die wel hun studiesuccess kunen beïnvloeden. Dit begint bijvoorbeeld al bij de studiekeuze, waar hoogopgeleide ouders de situatie meer begrijpen en een grotere rol kunnen spelen in het helpen van hun kind met de studiekeuze (Andreoli, 2020).
Daarnaast hebben eerstegeneratiestudenten vaker psychische problemen dan andere studenten. De thuissituatie en de universiteit wereld verschillen voor sommige eerstegeneratiestudenten zo veel van elkaar dat studenten zich als een buitenstaander voelen in hun oude leefsituatie (Baumhöer, 2020). Ook kan dit grote verschil leiden tot een gebrek aan thuisgevoel op de universiteit (Spraakmakers, 2018). Deze studenten hebben dus een gebrek aan sense of belonging (zie ons oude blog hierover), zowel thuis als op de universiteit, dit kan negatieve gevolgen hebben voor de algemene welzijn van de student. Ook hebben eerstegeneratiestudenten vaker last van faalangst en zogenaamde imposter syndrome (van de Noort, 2020). Dit staat vaak in relatie met het gebrek aan sense of belonging, sommige eerstegeneratiestudenten hebben dus een algemeen gevoel dat ze niet op de universiteit thuis horen en eigenlijk ook niet verdienen er te zijn. Zulke studenten willen vaak zichzelf bewijzen, maar zijn ook geneigd minder om hulp te vragen (Khaddari, 2019) waardoor ze sommige resources mislopen bij de universiteit.
Sociaal kapitaal opbouwen
Veel eerstegeneratiestudenten hebben ook moeite met het opbouwen van hun sociaal kapitaal. Keeley (2007) verstaat onder sociaal kapitaal: “het netwerk dat dezelfde normen, waarden en begrippen aanhoudt, wat faciliteert voor samenwerking binnen of tussen groepen.” Dat kunnen vrienden of familieleden zijn, maar omvat ook collega’s en kennissen die het mobiliseren op de sociale ladder mogelijk maakt. Een netwerk hebben als student kan belangrijk en nuttig zijn. Van Doorn (2021) schrijft namelijk dat een studentennetwerk als een vangnet kan functioneren, doordat er hulp aangeboden kan worden bij het studieprocess. Daarnaast kan een sociaal netwerk nuttig zijn voor verder carrière gerelateerde mogelijkheden, om je kansen op de arbeidsmarkt te versterken (Kolkman, 2021). Dit soort kansen lopen eerstegeneratiestudenten dus vaker mis.
Conclusie
Veel studenten die als eerste van hun familie de overstap maken van het middelbaar onderwijs naar het hoger onderwijs worstelen met kwesties die te maken hebben met het thuisgevoel, zowel binnen hun nieuwe academische omgeving als thuis. Psychische problemen zoals imposter syndrome maakt het nog moeilijker en de opbouw van een stevig sociaal vangnet binnen een ongelijksoortige omgeving is voor eerstegeneratiestudenten ook lastig. Daardoor is het relevant om aandacht te besteden aan eerstegeneratiestudenten, om meer ondersteuning te kunnen bieden en zo de problemen te verminderen.
Tip: Om middelbare scholieren klaar te stomen voor de overgang naar het hoger onderwijs bieden sommige universiteiten verschillende programma’s aan!
Leiden Universiteit: Introductiedag voor eerstegeneratiestudenten
Erasmus Universiteit: Pre Academic Programme
Vrije Universiteit Amsterdam: Better Prepared Programma
Universiteit Amsterdam: Get Ready Programma
Universiteit Utrecht: Opmaat Programma van de Faculteit Sociale Wetenschappen
Hogeschool van Amsterdam: TuneIn programma
Bronnen:
Andreoli, T. (2020, 30 juli). Eerstegeneratiestudenten hebben ongelijke startpositie. Geraadpleegd van https://www.scienceguide.nl/2020/07/eerstegeneratiestudenten-hebben-ongelijke-startpositie
Baumhöer, D. (2020, 26 februari). In de buitenbaan – De inhaalspurt van eerstegeneratiestudenten. Geraadpleegd van https://www.groene.nl/artikel/in-de-buitenbaan
Keeley,B. (2007). Human Capital: How What You Know Shapes Your Life.
Khaddari, R. (2019, 20 augustus). HvA biedt hulp aan eerstegeneratiestudenten: ‘Trek op tijd aan de bel’. Geraadpleegd van https://www.parool.nl/nieuws/hva-biedt-hulp-aan-eerstegeneratiestudenten-trek-op-tijd-aan-de-bel~b9fcd2e1/
Kolkman, M. (2020, 9 Januari). Het doel van VU Family is dat je er later ook wat aan hebt. Geraadpleegd van https://www.advalvas.vu.nl/nieuws/het-doel-van-vu-family-dat-je-er-later-ook-wat-aan-hebt
van de Noort, M. (2020, 17 december). Gevoel van ontmaskering hang boven de eerstegeneratiestudent. Geraadpleegd van https://www.sg.uu.nl/artikelen/2020/12/gevoel-van-ontmaskering-hangt-boven-de-eerstegeneratiestudent
van Doorn, R. (2021, 14 april). Sociaal vaardige student heeft meer kans op academische succes. Geraadpleegd van https://www.scienceguide.nl/2021/04/sociaal-vaardige-student-heeft-meer-kans-op-academisch-succes/
Spraakmakers. (2018, 26 augustus). Als eerste-generatie-student sta je met 1-0 achter. Geraadpleegd van https://www.nporadio1.nl/nieuws/cultuur-media/b69812ef-902b-47c6-bfd5-0c7ea460f5b1/als-eerste-generatie-student-sta-je-met-1-0-achter