Voordat een leerling in groep 8 naar het voortgezet onderwijs kan, ontvangt de leerling een schooladvies van hun docent. Sinds 2015 is dit advies wettelijk leidend om een leerling aan te nemen op een bepaald niveau van het voortgezet onderwijs (Onderwijsconsument, 2021). Dit advies wordt gevormd op basis van allerlei gegevens. Na het schooladvies volgt een advies dat is gebaseerd op de eindtoets die leerlingen maken in groep 8. Als dat advies hoger is dan het schooladvies, kan de basisschool het schooladvies heroverwegen. Het schooladvies bepaalt immers op welk niveau een leerling zich mag inschrijven binnen het vo. In deze blogpost bekijken we hoe het schooladvies precies tot stand komt, de betekenis van onderadviseren en wat de gevolgen zijn van dit systeem.
Hoe komt het schooladvies tot stand in groep 8?
Het vormen van het schooladvies begint al aan het einde van groep 7. Leerlingen maken een entreetoets en op basis van deze entreetoets en de eerdere toets gegevens van de leerling wordt een voorlopig basisadvies gecreëerd (onderwijsconsument, 2021). In groep 8 vindt er voor de eindtoets nog een gesprek plaats tussen de school, de ouders en de leerling over het voorlopige basisadvies. Daarna neemt de school een eindtoets af als onderdeel van het leerlingvolgsysteem (Cito, 2020). Na deze toets stelt de school het schooladvies vast. Bij het vormen van het schooladvies wegen ‘harde’ (cijfermatige) en ‘zachte’ (persoonlijke) gegevens mee. Cijfermatige gegevens zijn de toetsresultaten van groep 6,7 en 8. Onder ‘zachte gegevens’ vallen de sociaal emotionele ontwikkeling, motivatie en gedrag van de leerling (onderwijsinspectie, z.d.). Binnen de gemeente Amsterdam is besloten dat de thuissituatie niet meer als voorwaarde meeweegt in het advies. Kinderen die het thuis moeilijk hebben zouden door deze voorwaarde namelijk onder geadviseerd worden (Bijl, 2020).
Nadat de leerling al is aangenomen op een vo-school op basis van het eerder gegeven schooladvies, volgt in april nog de eindtoets. De uitslag van deze eindtoets geeft een toetsadvies. Dit advies is altijd een dubbeladvies, zoals vmbo-bb/vmbo-bk of havo/vwo (onderwijsconsument,2021). Wanneer dit toetsadvies hoger is dan verwacht, dan kan de basisschool besluiten het schooladvies naar boven bij te stellen. Dit bijgestelde schooladvies is dan leidend voor de toelating tot het voortgezet onderwijs. Andersom kan dit niet: bij een toetsadvies dat lager is dan verwacht, kan het schooladvies niet aangepast worden (onderwijsinspectie, 2021).
Onderadviseren
Het begrip ‘onderadviseren’ is al eventjes voorbijgekomen, maar wat betekent het eigenlijk? We spreken van ‘onderadvies’ als het gegeven schooladvies een half niveau lager is dan het niveau van de eindtoets. In dit geval zou de school het advies dus kunnen heroverwegen, maar in 75% van de gevallen gebeurt dit niet (Onderzoeksredactie RTL, 2020).
Uit onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB, 2019) blijkt dat leerlingen van laagopgeleide en arme ouders meestal de dupe zijn van onderadvisering. Hun advies wordt minder vaak omhoog bijgesteld, hoewel er uit hun toets blijkt dat ze een half niveau hoger aankunnen dan het schooladvies aangeeft. Daarmee krijgen leerlingen die dezelfde score halen op de eindtoets niet dezelfde kansen.
Wat zijn de gevolgen van dit systeem?
Onderadvisering zorgt voor een blijvende achterstand binnen het voortgezet onderwijs (De Boer, Bosker & Van der Werf, 2007). Daarnaast presteren ondergeadviseerde leerlingen beneden peil in het voortgezet onderwijs (Timmermans et al., 2013), de talenten en competenties van deze leerlingen blijven onderbenut (Mulder, Roeleveld, & Vierke, 2007). Onderadvisering heeft daarom volgens Timmermans het karakter van een self-fulfilling prophecy: een te laag schooladvies zorgt ervoor dat leerlingen zich daarnaar gaan gedragen.
De verandering in het onderwijssysteem levert ook veel stress op voor de docenten. In het geval dat een leerling een lager advies toegewezen krijgt dan verwacht neigen sommige ouders druk op de docenten te voeren om het advies te verhogen of zelfs naar de rechter te stappen. In de meest extreme gevallen komen bedreigingen en chantage ook voor (de Groot, 2015).
Leerlingen ontvangen nu vóór het maken van de eindtoets dus al hun schooladvies. Het oordeel van de leraren over het meerjarig beeld van de leerling is leidend en het advies van de eindtoets is slechts een second opinion (Kennisrotonde, 2017). Wanneer de leerlingen hoger scoren op de eindtoets, wordt het uiteindelijke advies maar in 25% van de gevallen aangepast. Hier is dus sprake van onderadvisering, wat een grote negatieve impact kan hebben om de toekomst van de betreffende leerlingen.
Bronnen:
Bijl, H. (2020, 24 december). Thuissituatie weegt niet meer mee bij schooladvies achtstegroepers. Geraadpleegd van https://www.parool.nl/amsterdam/thuissituatie-weegt-niet-meer-mee-bij-schooladvies-achtstegroepers~b8d94d0c/
Boer, H. de, Bosker, R., & Werf, M. van der (2007). De gevolgen van onder-en overadvisering. In Inspectie van het Onderwijs, Onderadvisering in beeld (pp. 83-92). Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.
Centraal Planbureau. (2020). Ongelijkheid van hetjonge kind. Geraadpleegd van https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-Notitie-Ongelijkheid-van-het-jonge-kind.pdf
Centraal Planbureau. (2020a). De waarde van eindtoetsen in het primair onderwijs. Geraadpleegd van https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-policy-brief-2019-03-de-waarde-van-eindtoetsen_0.pdf
Cito. (2020 mei). Toetskalender voor groep 8 van https://www.cito.nl/-/media/files/po/toetskalenders/cito-toetskalender-voor-groep-8.pdf?la=nl-nl
de Groot, L. (2015, 20 maart). Ouders zetten leerkrachten onder druk vanwege schooladvies. Geraadpleegd van https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2025903-ouders-zetten-leerkrachten-onder-druk-vanwege-schooladvies.html
Kennisrotonde. (2017). Wat is het effect van over-en onderadviseringvan leerlingen aan het einde van de basisschool (KR.137). Geraadpleegd van https://www.nro.nl/sites/nro/files/migrate/137-Antwoord-Schooladvies.pdf
Koren, L. (2021, 2 februari). Hoe komt het schooladvies tot stand in groep 8? Geraadpleegd van https://www.onderwijsconsument.nl/hoe-komt-het-basisschooladvies-tot-stand/
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2021, 15 maart). Overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs. Geraadpleegd van https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/overgang
Mulder, L., Roeleveld, J., & Vierke, H. (2007). Onderbenutting van capaciteiten in basis-en voortgezet onderwijs.Den Haag: Onderwijsraad.
NOS. (2020, 6 juli). “Duizenden groep 8-leerlingen lopen hoger schooladvies mis”. Geraadpleegd van https://nos.nl/artikel/2339708-duizenden-groep-8-leerlingen-lopen-hoger-schooladvies-mis.html
RTL onderzoeksredactie. (2020, 9 maart). Kind van arme ouders vaker onderschat door leerkracht. Geraadpleegd van https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/5042346/kansen-ongelijk-onderwijs-eindtoets-schooladvies-basisschool-opleiding
Timmermans, A., Kuyper, H., & van der Werf, G. (2012). Schooladviezen en onderwijsloopbanen. Voorkomen, risicofactoren en gevolgen van onder-en overadvisering,Gronings Instituut voor Onderwijs vanOnderwijs, Rijksuniversteit Groningen