Kansenongelijkheid in relatie tot schaduwonderwijs en het lerarentekort
Het ideaal is natuurlijk dat er geen grote verschillen zijn tussen de scholen in Nederland en dat iedereen gelijke toegang heeft tot goed onderwijs. Echter blijkt dat door de opkomst van schaduwonderwijs en het lerarentekort, er meer verschillen zijn ontstaan tussen wie er toegang heeft tot goed en passend onderwijs.
Hoe veroorzaakt schaduwonderwijs kansenongelijkheid?
Onderwijs dat scholen of andere partijen buiten schooltijd organiseren noemen we schaduwonderwijs. Voorbeelden van dit soort onderwijs zijn (on)betaalde huiswerkbegeleiding, bijles en toets-/examentraining (Elfers & Jansen, 2019). Naar schatting maakt tegenwoordig 1 op de 3 gezinnen met kinderen in het voortgezet onderwijs gebruik van een vorm van schaduwonderwijs (De Geus & Bisschop, 2017).
Uit onderzoek van NRO (Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek) komt duidelijk de relatie naar voren tussen de sociaaleconomische achtergrond van leerlingen en het gebruik van schaduwonderwijs. In onderwijsstelsels die gekenmerkt worden door selectie (zoals in Nederland) heeft schaduwonderwijs vooral een competitieve functie (Onderwijscommunity, 2020).
Betaald schaduwonderwijs is niet voor elke leerling een optie; daarmee kan schaduwonderwijs kansenongelijkheid in de hand werken. Betaald schaduwonderwijs wordt vaker gebruikt door kinderen van hoogopgeleide ouders en kinderen van laagopgeleide ouders maken meer gebruik van onbetaald schaduwonderwijs (Centraal Planbureau, 2020). Sinds de coronacrisis zijn de verschillen tussen leerlingen ook vergroot, aldus de onderwijsinspectie (2021a). Vooral leerlingen met een lage en gemiddelde sociaaleconomische status zijn het afgelopen jaar de dupe geweest omdat ze minder hebben kunnen leren (Onderwijsinspectie, 2021a).
Lerarentekort en kansenongelijkheid
Het lerarentekort is een bekend probleem in het Nederlandse onderwijs. Uit het rapport de Staat van het Onderwijs van de Onderwijsinspectie kwam in 2019 al naar voren dat scholen waar vooral (meer dan driekwart) leerlingen met een niet-Westerse achtergrond zitten, vijf keer meer last hebben van een tekort aan leraren in vergelijking met scholen die minder dan een kwart leerlingen heeft met een niet-Westerse achtergrond (van Eijndhoeven, 2019). Dit wekt zorgen op omdat een lerarentekort direct kan leiden tot slechter onderwijs (Onderwijsinspectie, 2021b). Want scholen moeten dan op zoek naar een tijdelijk oplossing om het tekort aan leraren op te vangen: zo worden mensen zonder de juiste bevoegdheden voor de klas gezet, worden klassen samengevoegd, of worden in het uiterste geval leerlingen naar huis gestuurd. Leerlingen op scholen met een meerderheid aan leerlingen met niet-Westerse achtergrond krijgen, door de grotere impact van het lerarentekort, dus onderwijs van mindere kwaliteit dan leerlingen op scholen met een andere leerlingenpopulatie.
Het lerarentekort en de opkomst van het schaduwonderwijs vergroten dus beiden de al bestaande de kansenongelijkheid. Ze zorgen ervoor dat bepaalde leerlingen meer en beter onderwijs ontvangen dan andere leerlingen. Met deze problemen in gedachte, biedt Diversity Talks gratis huiswerkbegeleiding aan via Studiehub. Dit is een voorbereidend onderwijsprogramma voor scholieren uit Amsterdam-Oost. Zo kun je op één plek terecht met vragen over huiswerk, toetsen, of persoonlijke en academische vragen. Ben je een scholier op zoek naar een ondersteunde werkruimte en begeleiding met huiswerk? Of ben je een student die wil bijdragen aan het project? Meld je dan hier aan!
Bronnen
De Geus, W. & Bisschop, P. (2017). Licht op schaduwonderwijs. Onderzoek naar deelname aan en uitgaven voor schaduwonderwijs. Utrecht: SEO/Oberon.
Van Eijndhoeven, J. (2019). Lerarentekort zwarte scholen nijpend. Geraadpleegd van: https://nos.nl/artikel/2279802-lerarentekort-zwarte-scholen-nijpend.html
Redactie Onderwijscommunity. (2021, 18 februari). Schaduwonderwijs vergroot kansenongelijkheid . Geraadpleegd van: https://www.onderwijscommunity.nl/leeromgeving/schaduwonderwijs-vergroot-kansenongelijkheid/
NRO. (2019). De opkomst van schaduwonderwijs in Nederland. Geraadpleegd van: https://www.nro.nl/sites/nro/files/migrate/rapport-schaduwonderwijs-Elffers-Jansen-2019.pdf
Centraal Planbureau. (2020). Ongelijkheid van het jonge kind. Geraadpleegd van https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-Notitie-Ongelijkheid-van-het-jonge-kind.pdf
Onderwijsinspectie. (2021a). De Staat van het Onderwijs 2021. Geraadpleegd van: https://www.onderwijsinspectie.nl/documenten/rapporten/2021/04/14/de-staat-van-het-onderwijs-2021
Onderwijsinspectie. (2021b). Lerarentekort en kansenongelijkheid. Geraadpleegd van: https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/staat-van-het-onderwijs/trends-in-het-onderwijs/primair-onderwijs/lerarentekort-en-kansenongelijkheid